Odmiany

Znanych jest ponad cztery tysiące odmian powojników wielkokwiatowych, botanicznych i bylinowych. Każdego roku do sprzedaży wchodzą nowości, w tym także wyhodowane w Polsce w naszej szkółce przez Szczepana Marczyńskiego.

Kilkanaście starych, polskich odmian hodowli Władysława Nolla i Stefena Franczaka uzyskało światowe uznanie. Przez lata rozpowszechniły się i są dziś uprawiane w milionach ogrodów wielu krajów Europy, obu Ameryk, Azji, Australii i Oceanii. Przykładami tych odmian są: Clematis 'Niobe' (W. Noll), Clematis 'Generał Sikorski' (W. Noll), Clematis 'Polish Spirit' (S. Franczak), Clematis 'Jan Paweł II' (S. Franczak), Clematis 'Błękitny Anioł' BLUE ANGEL (S. Franczak), Clematis 'Kardynał Wyszyński' (S. Franczak), Clematis 'Warszawska Nike' WARSAW NIKE (S. Franczak), Clematis 'Kacper' (S. Franczak), Clematis 'Westerplatte' (S. Franczak), Clematis 'Emilia Plater' (S. Franczak), Clematis 'Monte Cassino' (S. Franczak) i Clematis 'Matka Urszula Ledóchowska' (S. Franczak).

Pięknymi, nowszymi polskimi odmianami hodowli Szczepana Marczyńskiego, zdobywającymi coraz większe międzynarodowe uznanie, są między innymi: ‘Barbara’^PBR, 'Bieszczady' EARTHQUAKE, ‘Hania’^PBR, ‘Julka’^PBR, 'Jerzy Popiełuszko', 'Solidarność', 'Mazowsze' VOLCANO, 'Mazury' CRATER LAKE, ‘Królowa Jadwiga’^PBR, ‘Beautiful Bride’ ^PBR, ‘Diamond Ball’^PBR, ‘Innocent Blush’^PBR,  ‘Lemon Dream’^PBR G. Atragene, ‘Purple Dream’^PBR G. Atragene, ‘Sweet Summer Love’^PBR G. Flammula, ‘Krakowiak’^PBR G. Viticella czy ‘Maria Skłodowska-Curie’^PBR.

W encyklopedii roślinwymienionych jest ponad trzysta najwartościowszych i najpopularniejszych odmian wielkokwiatowych, botanicznych i bylinowych wraz z krótką charakterystyką. Warto pamiętać, że większość odmian pełnokwiatowych ma kwiaty pełne tylko na pędach zeszłorocznych, w czasie wczesnego kwitnienia w maju-czerwcu. Kwiaty wyrosłe na pędach tegorocznych są pojedyncze i czasem mają nieco inną barwę niż kwiaty pełne. Do wyjątków należą odmiany: ‘Maria Skłodowska-Curie’^PBR, ‘Diamond Ball’^PBR, 'Kiri Te Kanawa', 'Blue Light'^PBR, 'Mazury', 'Multi Blue' i 'Purpurea Plena Elegans' z Grupy Viticella, mające kwiaty zawsze pełne zarówno na pędach zeszłorocznych jak i tegorocznych.

Powojniki botaniczne

Powojniki botaniczne stanowią bardzo ciekawą, a w Polsce mało znaną grupę pnączy. Mają one wprawdzie małe kwiaty, ale w swojej masie, w pełni kwitnienia wyglądają bardzo dekoracyjnie. Większość z nich (np. Clematis alpina, Clematis macropetala, Grupa Atragene i Clematis montana) rozpoczyna kwitnienie w końcu kwietnia - na początku maja, czyli 2-4 tygodnie wcześniej od najwcześniej kwitnących powojników wielkokwiatowych. Wiele z nich ma mniejsze wymagania co do warunków środowiska. Powojniki z Grupy Atragene, Grupy Tangutica i Grupy Vitalba mają pędy mrozoodporne, a powojniki z Grupy Tangutica lepiej od innych znoszą gorszą glebę i suszę.

• Clematis - Grupa Atragene. Grupuje odmiany powstałe z krzyżowania i selekcji górskich gatunków kwitnących wczesną wiosną: Clematis alpina, Clematis chiisanensis, Clematis faurieri, Clematis 'Jacqueline du Pré', Clematis koreana, Clematis macropetala, Clematis ochotensis, Clematis sibirica i Clematis turcestanica. Dorastają do 2-3,5 m, kwitną na pędach zeszłorocznych k. IV-VI, niektóre powtarzają kwitnienie na nowych przyrostach w VII-VIII. Kwiaty,choć małe, mają bardzo dużo wdzięku. Ozdobne są również puszyste owocostany. Pędy są mrozoodporne. Nie wymagają cięcia. Gdy nadmiernie się rozrosną można je przyciąć po kwitnieniu. Najlepiej rosną na umiarkowanie wilgotnych, dobrze zdrenowanych glebach, obojętnych lub lekko zasadowych, w półcieniu. Świetne do ogródków skalnych, obsadzania niskich ogrodzeń, sadzenia między krzewami i drzewami, stosowania jako rośliny okrywowe lub uprawy w pojemnikach. Najpopularniejsze odmiany z Grupy Atragene to: 'Albina Plena', 'Ballet Skirt', 'Blue Bird', 'Cecile', 'Frances Rivis', 'Frankie', 'Lagoon', 'Lemon Beauty'^PBR, 'Lemon Dream'^PBR, 'Maidwell Hall', 'Markham's Pink', 'Pamela Jackman', 'Pink Dream'^PBR, 'Pink Flamingo', 'Pink Swing'^PBR, ‘Purple Dream’^PBR, 'Ruby', 'White Swan', 'Willy'.
   

• Clematis crispa (powojnik kędzierzawy) - gatunek naturalnie rosnący w południowo-wschodnich częściach USA jest pnącą byliną, podobnie jak Clematis texensis. Ma bardzo oryginalne, dzwonkowate, zwisające na długich szypułkach kwiaty, z fantazyjnie wywiniętymi działkami, o barwie od jasnoniebieskiej do purpurowoniebieskiej. Delikatnie pachnące. Bardzo ładne są również owocostany: kuliste, kształtne, z ostro zakończonymi szczytami owoców – jak jeże. Wymaga silnego cięcia. Szczególnie ładnie wygląda, gdy przeplatają się przez nieduże krzewy liściaste lub iglaste w dobrze nasłonecznionych miejscach. Nadaje się do uprawy w pojemnikach. Polecany zwłaszcza dla ogrodniczych koneserów.
  
  

• Clematis flammula (powojnik południowy) - silne pnącze dorastające do 5 m. Kwiaty białe, drobne (o średnicy 3 cm), o przyjemnym intensywnym zapachu. Kwitnie bardzo obficie VII-X. Później roślinę zdobią owocostany. Lubi miejsca słoneczne, ciepłe; gleby umiarkowanie wilgotne, dobrze zdrenowane. Od nazwy tego gatunku nazwano grupę powojników pnących o pachnących kwiatach - Grupa Flammula. Zaliczamy do niej także:

• Clematis ‘Sweet Summer Love’^PBR to odmiana o niespotykanych w tej grupie purpurowo-fioletowych kwiatach. Kwiaty (śr. 3-4,5 cm) mają intensywny, przyjemny zapach. Kwitnie bardzo obficie w VII-VIII, kontynuuje uboższe kwitnienie do początku października. Liście drobne, ciemnozielone, pozostają ładne do późnej jesieni. Lubi miejsca słoneczne. Dorasta do 3,5 m wysokości.
• Clematis terniflora - powojnik jesienny. Silnie rosnący gatunek pochodzący z Japonii, a bardzo popularny w USA. Kwitnie późną jesienią (IX-XI), pokrywając się masą drobnych, białych, gwiazdkowatych, przyjemnie pachnących kwiatów. W miejscach zacienionych lub w zimne lata może nie zdążyć zakwitnąć przed zimą. Liście ciemnozielone. Szczególnie przydatny do stosowania w słonecznych, ciepłych miejscach.
• Clematis x triternata 'Rubromarginata' - powojnik potrójny. Silnie rosnące pnącze, obsypane od lipca do sierpnia masą pięknych kwiatów. Kwiaty różowolila z białym środkiem, średnicy 3-4 cm, silnie, słodko pachnące. Dorasta do 3-5 m, ma delikatną konstrukcję. Najlepiej rośnie na stanowiskach słonecznych.

• Clematis florida (powojnik kwiecisty) - unikalna roślina o bardzo oryginalnych kwiatach: białych z jasnozielonym pasem przez środek działek, z pręcikami fioletowoczarnymi. Jesienią całe kwiaty zielenieją. Kwitnie tylko na tegorocznych pędach od czerwca do września. Nie jest całkiem mrozoodporna, wymaga starannego zabezpieczenia przed zimą. Należy uprawiać w miejscach ciepłych, słonecznych, dobrze osłoniętych od wiatru, np. przy południowej ścianie domu. Wymaga gleby dobrze zdrenowanej, wilgotnej, ale nie podmokłej. Szczególnie przydatna do uprawy w pojemnikach przenoszonych na zimę do chłodnych pomieszczeń, o temperaturze od 0^oC do 5^oC. Do najwartościowszych odmian należą: Clematis florida var. flore-pleno o białych pełnych kwiatach i Clematis florida var. sieboldiana o kremowobiałych kwiatach ze środkiem wypełnionym koroną ciemno-purpurowo-fioletowych prątniczek.

• Clematis japonica (powojnik japoński) - gatunek pochodzący z Japonii, o oryginalnych kwiatach: intensywnie czerwonobrązowych, błyszczących, dzwonkowatych, zwisających pojedynczo lub w gronach na długich szypułkach. Nie wymaga cięcia. Lubi stanowiska ciepłe, dobrze nasłonecznione, osłonięte od zimnych wiatrów. Gatunek szczególnie przydatny do stosowania w Polsce zachodniej, południowej lub centralnej, do sadzenia między innymi roślinami, aby przeplatał się przez nieduże krzewy liściaste lub iglaste. Polecany zwłaszcza dla ogrodniczych koneserów.

• Clematis montana var. rubens (powojnik górski, odmiana różowa) - bardzo silne pnącze dorastające do 8 m. Kwitnie bardzo obficie w V-VI. Kwitnąca ściana, złożona z setek jasnoróżowych kwiatów, potrafi utrzymywać się przez kilka tygodni. Niestety, pąki kwiatowe, a w ostrzejsze zimy również pędy, mogą przemarzać. Bardzo atrakcyjna jest odmiana 'Freda', rośnie wprawdzie słabiej od poprzednio wymienionej, ale ma wyjątkowo ładne wiśnioworóżowe kwiaty i purpurowozielone liście. Clematis montana var. wilsonii rośnie silnie, kwitnie biało w V-VI. Wymienione powojniki nadają się do sadzenia tylko w miejscach osłoniętych, o łagodniejszym mikroklimacie.

• Clematis rehderiana (powojnik Rehdera) - gatunek pochodzący z zachodnich Chin. Ma oryginalne dzwonkowate kwiaty: jasnożółte, z wywiniętymi wierzchołkami działek, lekko, przyjemnie pachnące, zebrane w szczytowe grona. Kwitnie jesienią na tegorocznych pędach. Ma liście złożone z 5-9 listków z ładnym, wyraźnym unerwieniem. Polecane jest silne cięcie. Najlepiej rośnie i kwitnie posadzony na glebach przepuszczalnych, w miejscach silnie nasłonecznionych. Szczególnie przydatny do sadzenia w zachodniej, południowej i centralnej Polsce przy ogrodzeniach, siatkach, kratach, altanach, pergolach i innych podporach ogrodowych oraz przy średniej wielkości krzewach czy drzewach. Polecany zwłaszcza dla ogrodniczych koneserów.

• Clematis tangutica (powojnik tangucki) - silne pnącze dorastające do 3-5 m. Ma kwiaty żółte, dzwonkowate, złożone z czterech działek. Kwitnie VI-VIII, a od VII do XII ozdobę stanowią również puszyste owocostany. We wrześniu rozpoczyna spoczynek i zasychają na nim liście. Podobne, ale wartościowsze od tego gatunku są odmiany zaliczane do Grupy Tangutica (np. mają większe kwiaty, dłużej i obficiej kwitną czy utrzymują zielone liście nawet do końca października). Powstały one z krzyżowania i selekcji: Clematis tangutica i Clematis orientalis z Clematis intricata, Clematis ispahanica, Clematis ladakhiana, Clematis serratifolia, Clematis tibetiana. Powojniki z tej grupy mają małe wymagania glebowe i nieźle znoszą suszę, ale nie lubią gleb podmokłych i ciężkich. Są mrozoodporne. Powinny być sadzone w miejscach silnie nasłonecznionych. Te silnie rosnące, zdrowe i odporne pnącza o interesujących kwiatach i owocostanach, stanowią piękną osłonę murów, siatek i różnych ogrodowych zakamarków, które chcemy schować przed okiem naszych gości. Mogą być też stosowane jako rośliny okrywowe. Nadają się do stosowania zarówno w zieleni publicznej jak i we wszelkiego rodzaju ogrodach. Do najcenniejszych odmian należą: 'Anita' - biało, obficie kwitnąca latem i jesienią, dorastająca do 4,5 m; 'Aureolin' o kwiatach intensywnie żółtych, wydłużonych, dorastająca do 2-3 m; 'Bill MacKenzie' o żółtych, częściowo otwartych kwiatach, kwitnący od wczesnego lata aż do mrozów, o zielonych liściach od IV do początku XI, najsilniej rosnąca odmiana z tej grupy, dorastająca do 6 m; GOLDEN TIARA ‘Kugotia’^PBR o intensywnie złocistożółtych kwiatach, osiagająca 3 m wysokości; 'Helios' o kwiatach jasnożółtych, otwartych, dorastający do 3 m; 'Lambton Park' - najładniejsza i najdłużej kwitnąca odmiana z Grupy Tangutica, ma ciemnożółte, lekko rozchylone, pękate kwiaty, silnie rośnie osiągając nawet 4-5 m; 'Last Dance' (syn. 'Orange Peel') o kwiatach żółtopomarańczowych, rozwijających się jesienią, zielononiebieskich liściach, dorasta do 5 m.

• Clematis Grupa Texensis powstała w wyniku krzyżowania i selekcji Clematis texensis (powojnik teksaski) z odmianami wielkokwiatowymi. Odmiany z tej grupy mają bardzo interesujące kwiaty przypominające kształtem tulipany liliokształtne. Kwitną w VII-X na tegorocznych pędach. Dorastają do 2-3 m. Najlepiej rosną i kwitną na stanowiskach słonecznych, osłoniętych i ciepłych. Są wrażliwe na mączniaka prawdziwego. Ich pędy zimą zamierają (powojnik teksaski jest byliną pnącą) i należy je wycinać wczesną wiosną. Do najcenniejszych odmian należą: 'Duchess of Albany', 'Etoile Rose', 'Gravetye Beauty', 'Lady Bird Johnson', 'Princess Diana', 'Sir Trevor Lawrence'.

• Clematis vitalba (powojnik pnący) występuje w Polsce na naturalnych stanowiskach. Dorasta do 10 m wysokości. Wytwarza kremowobiałe, małe (śr. 2 cm) kwiaty, zebrane w wiechowate kwiatostany, pojawiają się w VII-IX. Potem rośliny są pokryte puszystymi owocostanami. Powojnik ten jest całkowicie mrozoodporny i odporny na choroby. Ze skrzyżowania powojnika pnącego z innymi gatunkami otrzymano szereg odmian zaliczanych do Clematis Grupa Vitalba. Najwartościowszym z nich jest Clematis 'Paul Farges' SUMMER SNOW otrzymany ze skrzyżowania Clematis vitalba i Clematis potanini. Silnie rośnie osiągając do 7 m, jest zdrowy i bardzo mrozoodporny. Jego małe (śr. 4 cm) kwiaty pokrywają roślinę białym welonem przez cale lato. Ma ładne, ciemnozielone liście. Bardzo dobra roślina osłonowa o małych wymaganiach, do stosowania w ogrodach i zieleni publicznej. Lepsza od powojnika pnącego.

• Clematis viticella (powojnik włoski) - dorasta do 3-4 m, ma kwiaty ciemnofioletowe o średnicy 4-5 cm. Odmiany wywodzące się z tego gatunku mają kwiaty różnej barwy i średnicy do 7 cm. Kwitną od VI do IX, są wystarczająco mrozoodporne. W wyniku krzyżowania powojnika włoskiego z innymi gatunkami i odmianami powojników uzyskano mieszańce, które zalicza się do Clematis Grupy Viticella. Odmiany zaliczane do tej grupy w czasie pełni kwitnienia urzekają dużą ilością kwiatów, są zdrowsze, mniej wymagające i dłużej ozdobne od powojników o dużych kwiatach. Świetnie nadają się do stosowania w terenach zieleni, dla początkujących ogrodników i tych, którym na prace ogrodowe brakuje czasu. Nadają się do obsadzania siatek, płotów, altan, pergoli oraz do puszczania ich po drzewach czy krzewach.
  Do najwartościowszych zaliczane są odmiany: 'Abundance', 'Alba Luxurians', 'Betty Corning', 'Carmencita', 'Emilia Plater', 'Etoile Violette', 'Kermesina', 'Krakowiak'^PBR, 'Mme Julia Correvon', 'Mikelite', 'Minuet', 'Night Veil', 'Polonez', 'Prince Charles', 'Purpurea Plena Elegans', 'Royal Velours', 'Słowianka', 'Tango', 'Venosa Violacea', 'Walenburg', 'White Prince Charles'.

Powojniki bylinowe

Wartościową, a jeszcze mało znaną w Polsce, grupą powojników są gatunki bylinowe o wzniesionych pędach, nie czepiających się podpór, podobnie jak róże pnące.

• Clematis Grupa Flammula-Recta. Jest to grupa powojników bylinowych o pachnących kwiatach. Zaliczamy do niej:
  
  
  • Clematis x aromatica - powojnik wonny. Urocza roślina o silnie, przyjemnie pachnących kwiatach; kwiaty o ciemnofioletowych działkach, które ładnie kontrastują z długimi, kremowymi pręcikami; kwitnie od VII do IX; dorasta do 1,5 - 2 m.
  • Clematis mandschurica - powojnik mandżurski. Od lipca do września pokrywa się małymi (1,5 cm), gwiazdkowatymi, białymi, lekko pachnącymi kwiatami. Zapach uwydatnia się zwłaszcza na stanowisku słonecznym. Jest byliną, dorasta do 1,5 m.
  • Clemaris recta - powojnik prosty. Bylina o białych, drobnych, gwiazdkowatych, intensywnie pachnących kwiatach. U niektórych roślin (odmian) liście wiosną są purpurowe, a latem zielononiebieskie; kwitnie VI-VIII; dorasta do 1-1,2 m.

   

• Clematis heracleifolia - powojnik barszczolistny. Pędy wzniesione, sztywne, osiągające 1 m.Kwiaty niebieskie lub fioletowe, małe (2-5 cm śr.), hiacyntowatego kształtu, osadzone pęczkami w kątach liści, u niektórych odmian pachnące. Kwitnie VII-IX. Do stosowania na rabatach bylinowych lub między krzewami. W wyniku krzyżowania tego gatunku z innymi powojnikami uzyskano mieszańce zaliczane do Clematis Grupy Heracleifolia.
  
  • Clematis 'Praecox' (powojnik pośredni) jest najlepszym powojnikiem okrywowym, bardzo użytecznym w każdym ogrodzie. Powstał jako mieszaniec powojnika pnącego (Clematis vitalba) i powojnika barszczolistnego (Clematis heracleifolia). Pędy płożą się po ziemi, dorastając rocznie do 3-4m i w ciągu kilku tygodni przykrywają ją szczelnym kobiercem liści, głusząc chwasty i zabezpieczając glebę przed wysychaniem i przegrzaniem. Liście są trójdzielne, ciemnozielone, z ząbkowanymi brzegami. W lipcu i sierpniu roślinę pokrywają grona drobnych (3-4 cm średnicy) beżowofioletowych kwiatów. Powojnik pośredni w warunkach Polski jest wystarczająco mrozoodporny. W zależności od miejsca, które ma okrywać należy go ciąć silnie lub średnio silnie. Gdy mamy do okrycia małą powierzchnię można stosować słabiej rosnącą odmianę 'Mrs Robert Brydon', rosnącą rocznie do 2 m. Ma ona liście większe niż odmiana 'Praecox', ciemnozielone i błyszczące. Kwiaty są jasne, niebieskofioletowe. 'Cassandra' ma wzniesione pędy i intensywnie fioletowoniebieskie, pachnące kwiaty.

• Clematis integrifolia (powojnik całolistny) dorasta do 60 cm, pokrywając się od czerwca do września fantazyjnymi dzwonkowatymi kwiatami. W wyniku krzyżowania tego gatunku z innymi powojnikami uzyskano mieszańce zaliczane do Clematis Grupy Integrifolia. Są one jeszcze mało znane, ale bardzo wartościowe i atrakcyjne ze względu na swoją dekoracyjność, długie i obfite kwitnienie, zdrowotność, mrozoodporność i małe wymagania. Mogą być z powodzeniem stosowane nie tylko w ogrodach, na działkach, balkonach i tarasach, ale również w zieleni publicznej. W zależności od odmiany, kwiaty mają różną barwę: niebieską, fioletową, białą lub różową. Są wytrzymałe na mróz, ich nadziemna część corocznie zamiera, jak u innych bylin. Wczesną wiosną pozostałości martwych pędów i liści powinno się wycinać. W sezonie wegetacji pędy mają długość od 40 do przeszło 200 cm, w zależności od odmiany. Nie czepiają się podpór, ale mogą się o nie wspierać (podobnie jak róże czepne) przerastając byliny, krzewy czy niskie drzewa, zwiększając ich atrakcyjność (np. azalie kwitną wiosną pięknie, ale krótko i potem stanowią monotonną zieloną plamę aż do jesieni, gdy przebarwią się ich liście). Można im też pozwolić, aby pędy położyły się swobodnie na ziemi tworząc kwitnące kobierce. Niektóre odmiany tworzą wyjątkowo zwarte, atrakcyjne okrywy ('Sizaia Ptitsa'). Powojniki z tej grupy stanowią dobre towarzystwo dla róż rabatowych i innych krzewów. Świetnie pasują do różnych kompozycji rabatowych, doskonale komponują się z innymi bylinami. Do najwartościowszych mieszańców można zaliczyć: 'Alba', 'Alionushka', 'Arabella' (1994), 'Blue Boy' (x diversifolia), 'Bluish Violet', x durandii, 'Hendersonii' (x diversifolia), 'Hakuree', 'Hanajima', 'Heather Herschell' (x diversifolia), INSPIRATION^® 'Zoin', 'Juuli', 'Little Artist', 'Olgae', 'Pamiat Serdtsa', 'Rooguchi', 'Rosea', 'Ryuan', 'Sizaia Ptitsa'.