Dioscorea batatus – pochrzyn chiński (ignam, batat)

Pochrzyn chiński pochodzi z gór Japonii i Chin, gdzie został odkryty przez Decne w 1854 r. Rozprzestrzenił się po całym świecie jako roślina uprawna ze względu na jadalne bulwy, które wytwarza.

Dioscorea batatus - liście (fot. Sz. Marczyński)

Jest szybko rosnącą, pnącą byliną, której pędy corocznie zamierają do ziemi. W ojczyźnie osiąga 6 m, a w Polsce około 3,5 m. Jego pędy owijają się wokół podpór od lewej do prawej strony (przeciwnie niż Dioscorea sativa, słodki ziemniak powszechnie uprawiany w krajach tropikalnych). Kwiaty drobne, biało-zielono-żółte o przyjemnym, cynamonowym zapachu, w czerwcu - sierpniu, dwupienne. Liście są ładne, ciemnozielone, błyszczące, sercowate do owalnych, z 7-9 nerwami i lekko zaznaczonymi klapami.

U odmiany 'Variegata' zielone liście są upstrzone białymi plamami, a młode pędy i ogonki liściowe i nerwy młodych liści są purpurowe. Dolne części pędów, zarówno u gatunku jak i u jego odmian, są często pozbawione liści. Późnym latem i jesienią w kątach liści zawiązywane są nieduże, brązowe bulwy powietrzne, wielkości od ziarna grochu do orzecha laskowego. Mogą służyć do rozmnażania lub jedzenia - są smaczne i mają orzechowy posmak.

Wymagania

Pochrzyn chiński wymaga stanowisk słonecznych, gleb próchnicznych, żyznych, wilgotnych, ale dobrze zdrenowanych. Toleruje mrozy do -20^oC.

Dioscorea batatus - bulwy ziemne w pojemniku (fot. Sz. Marczyński)

Gdy glebę wokół rośliny wyściółkujemy korą lub trocinami, przetrwa również znacznie surowsze zimy.

Zastosowanie

Można uprawiać go przy różnego rodzaju podporach, np. tyczkach czy kratach, można posadzić przy południowej ścianie zagajnika, pozwalając, aby wspinał się po krzewach czy drzewach (jeśli nie są to okazy zbyt cenne). Przy uprawie w ogrodzie dla celów konsumpcyjnych, rośliny można sadzić gęsto (nawet co 25 cm), gdyż bulwy tworzone są w ziemi pionowo pod rośliną, na sporej głębokości. Przy pozyskiwaniu bulw trzeba kopać głębokie doły, dlatego pochrzynu chińskiego nie powinno się sadzić koło cennych roślin, żeby nie narazić ich korzeni na uszkodzenie.

Pod ziemią powstają duże bulwy - zwane batatami, osiągające długość 50 cm (w bardzo sprzyjających warunkach nawet 1 m) i masę do 1 kg (maks. 2 kg). Mają przyjemny zapach i orzechowy posmak - są dużo smaczniejsze od ziemniaków. Nadają się do jedzenia jako surowe, gotowane, pieczone lub smażone. Najlepiej piec je w piekarniku lub gotować bez obierania (jak ziemniaki "w mundurkach"), nakłuwając tylko skórkę ostrym szpikulcem. Można dodawać je do różnych dań, również zup i sałatek.

Dioscorea batatus - owoce (fot. Sz. Marczyński)

Bulwy pochrzynu chińskiego zawierają 20% skrobi, 75% wody, 0,1% witaminy B1 oraz 10-15 mg% witaminy C, substancje tonizujące, wzmacniające organizm oraz alkaloidy ułatwiające gojenie się ran. Bulwy te, poza celami czysto konsumpcyjnymi, są używane w medycynie japońskiej i chińskiej przy leczeniu zaburzeń żołądkowych, dla poprawiania apetytu i jako środek uspokajający, przy artretyzmie, chorobach płuc, astmie, suchym kaszlu oraz schorzeniach nerek, śledziony i pęcherza moczowego.

Dioscorea batatus - bulwa ziemna po wykopaniu (fot. Sz. Marczyński)

Stosowane są również zewnętrznie przy leczeniu poparzeń i owrzodzeń. Sok z liści jest stosowany do okładania miejsc po ukąszeniu przez jadowite węże.

Dioscorea batatus - bulwy powietrzne (fot. Sz. Marczyński)

Bulwy najlepiej wykopywać w końcu drugiego roku uprawy, gdy się rozrosną i osiągną znaczne rozmiary. Wykopane bulwy można przechowywać w chłodnym miejscu (ale pozbawionym mrozu) nawet przez kilka miesięcy. W czasie przechowywania powinny być zabezpieczone przed wysychaniem.

Pochrzyn chiński można rozmnażać z nasion (trzeba mieć rośliny żeńskie i męskie, gdyż jest to roślina dwupienna), bulw powietrznych (zebranych jesienią po dojrzeniu, a przed opadnięciem) lub z odciętych górnych części (z uśpionymi pąkami) bulw ziemnych. Wiosną można posadzić je do doniczek, w pomieszczeniu, a gdy minie niebezpieczeństwo przymrozków - do gruntu. Najprościej jednak kupić roślinę uprawianą w pojemniku w centrum ogrodniczym, czy szkółce.

Dioscorea batatus 'Variegata' - liście (fot. Sz. Marczyński)

Dioscorea batatus - liście, kwiaty i bulwy powietrzne (fot. Sz. Marczyński)

Dioscorea batatus - cała roślina (fot. Sz. Marczyński)