Powojniki z Grupy Texensis

Nie spotkałem jeszcze miłośnika ogrodu, który widząc którąś z odmian z grupy Texensis, nie zachwyciłby się ich piękną formą i barwą. Również ja, mimo, że uprawiam te rośliny od wielu lat, ciągle odkrywam ich piękno na nowo.

Szczepan Marczyński

Clematis Grupa Texensis 'Duchess of Albany'(fot. Sz. Marczyński)

Clematis texensis – powojnik teksaski, rośnie naturalnie w stanie Teksas w USA. Ma oryginalny kształt wydłużonego dzbanka lub jaja, z rozchylonymi na szczycie i fantazyjnie wywiniętymi 4 działkami.

Na zewnątrz działki mogą być od jaskrawo czerwonych do pomarańczowoczerwonych, a wewnątrz (gardziel kwiatu) najczęściej są kremowożółte lub różowoczerwone ale zdarzają się również szkarłatne. Mają liście zielononiebieskie. Rośliny te są pnącą półbyliną - tylko podstawa ich pędów jest zdrewniała. Podpór czepiają się ogonkami liściowymi. Dorastają do 3 m.

Clematis texensis - kwiat czerwony z różowoczerwonym wnętrzem (fot. Sz. Marczyński)

Clematis texensis - czerwony kwiat z czerwonym wnętrzem (fot. Sz. Marczyński)

Clematis texensis - czerwony kwiat z żółtym wnętrzem (fot. Sz. Marczyński)

Clematis Grupa Texensis 'Etoile Rose' (fot. Sz. Marczyński)

Clematis texensis dotarł do Europy w 1868 roku, pod nazwą Clematis coccinea (ze względu na czerwone kwiaty) i od razu stał się obiektem dużego zainteresowania miłośników ogrodów i hodowców. Ponieważ gatunek jest prawie niemożliwy do rozmnażania wegetatywnego (sadzonkowanie, szczepienie,...) dlatego nie spotyka się go w handlu. Nieliczne okazy w kolekcjach pochodzą z nasion zebranych z izolowanych mateczników.

Nasiona kiełkują dopiero po 1 – 2 latach. Krzyżowanie tego gatunku z innymi powojnikami doprowadziło do uzyskania atrakcyjnych odmian o tulipanokształtnych kwiatach, które można rozmnożyć wegetatywnie i znaleźć w centrach ogrodniczych. Są to wielokrotne mieszańce międzygatunkowe, dlatego zalicza się je do Grupy Texensis, a nie do gatunku Clematis texensis (por. artykuł o nomenklaturze roślin). Pierwsze odmiany z tej grupy wyhodował Anglik Artur George Jackman, który w wyniku skrzyżowania Clematis texensis z Clematis 'Star of India' uzyskał i wprowadził do sprzedaży w 1890 r. 6 odmian, z których 2 są do tej pory uprawiane i cenione – różowa 'Duchess of Albany' i purpurowoczerwona 'Sir Trevor Lawrence'.

Już w 1881 roku francuska szkółka Lemoine et fils wprowadziła do sprzedaży kolejną odmianę z tej samej grupy - 'Etoile Rose' o różowych, dzwonkowatych kwiatach. Powstała ona ze skrzyżowania Clematis x globulosa (gatunek mieszańcowy uzyskany w tej samej szkółce po skrzyżowaniu Clematis hirsutissima var. scottii z Clematis texensis) z Clematis viticella. Parę lat później, znany francuski hodowca powojników, Francisque Morel, krzyżując Clematis texensis z którąś z odmian wielkokwiatowych (najprawdopodobniej była to 'Gipsy Queen', 'Comtesse de Bouchaud' lub 'Ville de Lyon') uzyskał jaskrawoczerwoną odmianę 'Gravetye Beauty'.

Clematis Grupa Texensis 'Princess Diana' (fot. Sz. Marczyński)

Kolejną znaną odmianę z Grupy Texensis uzyskał dopiero w 1984 r. Anglik Berry Fretwell, krzyżując Clematis texensis z Clematis 'Bees Jubilee'. Ta intensywnie różowa odmiana na początku miała nazwę 'The Princess of Wales', ponieważ jednak identyczną nazwę miała jedna ze starych odmian wielkokwiatowych i dochodziło do pomyłek, dlatego w połowie lat 90-tych zmieniono jej nazwę na 'Princess Diana'.


Kwiaty odmian z Grupy Texensis rozkwitają latem i wczesną jesienią (VII – X) na pędach tegorocznych. Większość odmian ma kwiaty wzniesione do góry, podobne do tulipanów liliokształtnych, z wyjątkiem odmian 'Etoile Rose' i 'Odoriba', które mają kształt zwisających dzwonków. Kwiaty najczęściej składają się z 4 działków, ale u odmian: 'Duchess of Albany' i 'Granetye Beauty' mogą mieć 5 lub 6. Odmiany powojników należące do Grupy Texensis dorastają do 2 – 3 m. Najbardziej zwarty wzrost mają odmiany 'Etoile Rose' i 'Princess Diana'.

Clematis Grupa Texensis 'Duchess of Albany' - owocostany(fot. Sz. Marczyński)

Mimo, że Clematis texensis pochodzi z gorącego klimatu, zarówno on jak i spokrewnione z nim odmiany świetnie rosną, zimują i kwitną w Polsce. Najlepiej się czują w dobrze oświetlonych miejscach. Nadają się do stosowania przy wszelkiego rodzaju podporach ogrodowych, altanach, bramkach czy pergolach. Szczególnie atrakcyjnie wyglądają przeplatając się przez inne pnącza, krzewy czy niewysokie drzewa. Warto sadzić je w pobliżu ścieżek, ławek, drzwi czy okien, aby z bliska przyjrzeć się ich uroczym kwiatom.
 
Powinno się je sadzić 5 – 10 cm głębiej niż rosły w pojemniku i ziemię w promieniu 1 m od rośliny wyściółkować grubą warstwą kory. Zabezpieczy to korzenie przed mrozem, a glebę przed przesychaniem. Wszystkie z wymienionych odmian mają zdrewniałe tylko podstawy pędów. W ostrzejsze zimy pędy zamierają do podstawy, ale nie stanowi to problemu, gdyż pędy roślin z tej grupy najlepiej jest, wczesną wiosną (koniec II – III), wycinać tuż przy ziemi. Najładniejsze pędy wyrastają z licznych pąków podziemnych.

Clematis Grupa Texensis 'Duchess of Albany' (fot. Sz. Marczyński)

Clematis Grupa Texensis 'Etoile Rose' (fot. Sz. Marczyński)

Clematis Grupa Texensis 'Gravetye Beauty' (fot. Sz. Marczyński)

Clematis Grupa Texensis 'Odoriba' (fot. Sz. Marczyński)

Clematis Grupa Texensis 'Princess Diana' (fot. Sz. Marczyński)

Wadą powojników z Grupy Texensis jest ich znaczna wrażliwość na mączniaka prawdziwego. Posadzenie ich w miejscu dobrze naświetlonym, przewiewnym, intensywnie, stale nawadnianym ale dobrze zdrenowanym, znacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia tej choroby. Zabiegi chemiczne są najbardziej skuteczne, jeśli przeprowadzi się je wkrótce po pojawieniu się pierwszych objawów – czerwonobrązowych plam na liściach lub powstawania białego nalotu na górnej stronie liści, młodych pędach czy kwiatach.

Do opryskiwania najlepiej stosować któryś z zalecanych aktualnie preparatów, np. Rubigan 12 EC (stosując stężenie 0,03%), Saprol 190 EC (stosując stężenie 0,15%) czy Baycor 300 EC (stosując stężenie 0,2%). Opryskiwanie należy powtórzyć 2-3 razy co 10 dni, zmieniając preparaty.

Odmiany:

• 'Duchess of Albany' ma kwiaty tulipanokształtne, na zewnątrz ciemnoróżowe, wewnątrz jasnoróżowe z ciemnoróżową pręgą przez środek działek, długości około 5 cm. Dopiero w pełnym rozkwicie widać żółte pylniki na kremowych nitkach.
   
• 'Etoile Rose' ma kwiaty dzwonkowate, lekko przewisające, około 3 cm średnicy, ciemnoróżowe na zewnątrz, wewnątrz jasnoróżowe z ciemnoróżową, czasem prawie czerwoną pręgą przez środek. Pręciki składają się z jasnożółtych pylników na białych nitkach. Odmiana ta jest czasem zaliczana również do Grupy Viticella ze względu na bliskie pokrewieństwo z powojnikiem włoskim.
   
• 'Gravetye Beauty' ma kwiaty tulipanokształtne, długości około 6 cm, po pełnym otwarciu średnicy około 8 cm. Kwiaty na zewnątrz są purpurowe, a wewnątrz jaskrawoszkarłatne, aksamitne, zewnętrzne brzegi działek mają jasnoróżowy pas, wyraźnie widoczny w czasie otwierania się kwiatów. Po całkowitym otwarciu kwiaty są prawie płaskie, odsłaniając czerwone pylniki na białych nitkach.
   
• 'Odoriba' odmiana wyhodowana w 1990 r. przez Japończyka Kazushige Ozawa, w wyniku skrzyżowania Clematis crispa i Clematis viorna, blisko spokrewnionych z Clematis texensis, dlatego czasem zaliczana do Grupy Texensis, choć najczęściej klasyfikowana jest w osobnej Grupie Viorna. Ma kwiaty dzwonkowate, lekko przewisające, około 2 cm średnicy, intensywnie różowe na zewnątrz i na brzegach wewnętrznej strony działek, z białym pasem przez ich środek. Pylniki są żółtozielone. Kwitnie wyjątkowo długo i obficie.
   
• 'Princess Diana' ma kwiaty tulipanokształtne, długości około 6 cm. Działki na zewnątrz są prawie czerwone. Rozkwitając odsłaniają wnętrze z jasnoróżowymi brzegami i jaskraworóżowym pasem przez środek, z którym ładnie kontrastują żółte pylniki.
   
• 'Sir Trevor Lawrence' ma kwiaty tulipanokształtne,długości około 5 cm. Wewnętrzna strona działek ma brzegi purpurowoczerwone, a środek jaskrawoszkarłatny. Po całkowitym otwarciu odsłaniają się żółte pylniki na kremowych nitkach, ładnie kontrastujace z okwiatem.