Powojnik kwiecisty (Clematis florida) i jego odmiany

Clematis florida i jego odmiany mają bardzo oryginalne kwiaty. Mimo to są rzadko spotykane w ogrodach, gdyż ich uprawa nie jest łatwa. Nadają się  bardziej dla koneserów i doświadczonych ogrodników niż dla początkujących.

Szczepan Marczyński

Clematis florida var. sieboldiana (fot. Sz. Marczyński)

W ogrodzie trzeba im dobrać ciepłe, zaciszne miejsce, podczas sadzenia pamiętać o zapewnieniu drenażu, a potem o podlewaniu, przed zimą należy je starannie zabezpieczyć, ale warte są tego zachodu.
Clematis florida rośnie na naturalnych stanowiskach w południowych i południowowschodnich Chinach. Co najmniej od początku XVIII w. był uprawiany w ogrodach Japonii, a do Europy dotarł w 1776 r., sprowadzony przez Thunberga. Jest pnączem dorastającym do 2 m. Ma pędy drewniejące, cienkie, podłużnie żebrowane, łamliwe.

Wspina się przytrzymując podpór ogonkami liściowymi. Liście są najczęściej półzimozielone, złożone z 3 – 9 lancetowatych lub owalnych listków. Liście w okresie wegetacji są ciemnozielone, a jesienią często stają się purpurowozielone. Kwiaty mają średnicę 5 – 10 cm, są osadzone pojedynczo, na długich (10 – 15 cm) szypułkach wyrastających w kątach liści (węzłach). Składają się najczęściej z działek (może ich być czasem od 4 do 8). Działki są owalne, mają lekko falowane brzegi, kremowobiałe, na spodzie najczęściej z jasnozielonym pasem przez środek.

Clematis florida var. sieboldiana (fot. Sz. Marczyński)

Jesienią całe kwiaty lekko zielenieją. Z okwiatem silnie kontrastują długie pręciki – składające się z ciemno-purpurowo-fioletowych, prawie czarnych pylników, osadzonych na nitkach, które są białe u podstawy, a fioletowe na górze.

Kwitnie na tegorocznych pędach - w ogrodzie od czerwca do września, a w miejscach pozbawionych mrozu - od początku maja do końca grudnia. Kwiaty powoli się rozwijają i powoli przekwitają, ładnie wyglądając przez kilka tygodni.

Clematis florida var. sieboldiana (fot. Sz. Marczyński) Clematis florida var. sieboldiana (fot. Sz. Marczyński) Clematis florida var. sieboldiana (fot. Sz. Marczyński) Clematis florida var. flore-pleno (fot. Sz. Marczyński) Clematis florida var. flore-pleno na płocie (fot. Sz. Marczyński)

W uprawie najczęściej spotyka się dwie odmiany tego gatunku:

Clematis florida var. flore-pleno (syn. Clematis florida 'Alba', 'Alba Plena', 'Plena', 'Flore Pleno') ma białe, pełne, rozetowate, bardzo regularnie zbudowane kwiaty. Są najbardziej pełne, a pewnie i najładniejsze wśród pełnokwiatowych odmian powojników. Wszystkie pręciki są przekształcone w prątniczki wyglądające tak samo jak działki – są lancetowate, białe, czasem z zielonkawym odcieniem (zwłaszcza jesienią) oraz z jasnozielonym pasem przez środek spodniej strony. Kwiaty mają średnicę 8 – 10 cm. Charakter wzrostu, wygląd liści i pędów oraz termin kwitnienia są podobne do gatunku. Christopher Grey-Wilson podaje, że odmianę tę spotyka się na naturalnych stanowiskach w górach południowowschodniej części chińskiej prowincji Yunan. Porasta tam zarośla na wysokości około 1700 m n.p.m.. Uprawiana jest od kilku wieków w ogrodach Japonii, skąd sprowadzono ją do Europy w 1835 r.

Clematis florida var. sieboldiana (syn. Clematis florida var. bicolor, 'Bicolor', 'Sieboldii', 'Sieboldiana') ma kwiaty złożone z owalnych, kremowobiałych działek, często z zielonkawym pasem przez środek i wypełniających ich środek fioletowych prątniczek (pręcików przekształconych w okwiat). Prątniczki mogą mieć różną długość i kształt, ale zawsze są węższe i krótsze niż działki. Kwiaty wyglądają bardzo oryginalnie i atrakcyjnie. Wielu uznaje je za najbardziej niezwykłe wśród wszystkich powojników. Kwiaty mają średnicę 10 - 12 cm. Charakter wzrostu, wygląd liści i pędów oraz termin kwitnienia są podobne do gatunku. Odmiana ta od wieków jest uprawiana w Japonii, skąd sprowadził ją do Europy Phillipp van Siebold (stąd nazwa odmiany), sadząc w Ogrodzie Botanicznym w Leiden (Holandia).

Clematis florida var. flore-pleno i Clematis florida var. sieboldiana często ulegają mutacjom (sportom) upodabniającym je do siebie. Można spotkać rośliny mające jednocześnie zarówno kwiaty jednej jak i drugiej odmiany. Czasem zdarza się, że jeden kwiat może mieć cechy obu odmian – jego jedna połowa wygląda jak u Clematis florida var. flore-pleno, a druga jak u Clematis florida var. sieboldiana.

Powojnik kwiecisty i jego odmiany, powinno się ciąć silnie, gdyż kwitną na tegorocznych pędach. Wymagają gleb wilgotnych, ale dobrze zdrenowanych, stanowisk ciepłych, słonecznych, osłoniętych od wiatru. W ostre zimy mogą przemarzać. Nie należy ich sadzić w rejonach Polski o najostrzejszym klimacie oraz w zastoiskach mrozowych. Po posadzeniu, ziemię wokół rośliny powinno się wyściółkować (np. korą), a późną jesienią podstawę roślin obsypać korą i dodatkowo osłonić strioszem (gałązkami roślin iglastych).

Opisane powojniki nadają się do sadzenia w zacisznych, słonecznych miejscach ogrodu, np. przy średnio silnie rosnących, zimozielonych krzewach (Ilex...). Ładnie wyglądają posadzone do dużych pojemników. Uprawa w pojemnikach umożliwia przeniesienie ich jesienią do chłodnego, ale bezmroźnego pomieszczenia (zimne szklarnie, oszklone werandy, ogrody zimowe...), gdzie kontynuują kwitnienie nawet do końca grudnia i mogą utrzymać zielone liście do wiosny.

Kwiaty Clematis florida i jego odmian nadają się do dekoracji wnętrz, gdyż po ścięciu i wstawieniu do wody, zachowują świeżość nawet do 2 tygodni.

Powojnik kwiecisty i jego odmiany trudno jest rozmnożyć, a ich uprawa w szkółce jest kłopotliwa, dlatego są trudno dostępne w handlu. Najlepiej ich szukać w szkółkach i centrach ogrodniczych specjalizujących się w bogatym asortymencie roślin.

Clematis florida var. sieboldiana (fot. Sz. Marczyński)

Roślina na raz z kwiatami Clematis florida var. flore-pleno i Clematis florida var. sieboldiana (fot. Sz. Marczyński)