Powojnik alpejski i odmiany z Grupy Atragene

Kwitnienie powojników z grupy Atragene zwiastuje budzącą się wiosnę. Nie wszyscy wiedzą, że piękne odmiany uprawiane w ogrodach pochodzą m.in. od powojnika alpejskiego (Clematis alpina), który występuje dziko w Tatrach. 

Powojnik alpejski należy do rodziny Ranunculaceae (Jaskrowate), czyli jest bliskim kuzynem zawilców, sasanek i przylaszczek. Łatwo to zauważyć przyglądając się jego kwiatom czy liściom. Jest to gatunek górski, rosnący naturalnie w Alpach i Tatrach, gdzie wspina się po krzewach i skałach w półcienistych miejscach od regla dolnego do piętra kosodrzewiny. Jest tam prawnie chroniony, dlatego nie można z niego zrywać kwiatów ani w jakikolwiek sposób niszczyć czy wykopywać roślin. Powojnik alpejski dorasta do 2-2,5 m przytrzymując się podpór ogonkami liściowymi, podobnie jak inne powojniki. W chłodnym górskim klimacie powojnik ten kwitnie dopiero w czerwcu. Dzwonkowate, przewisajace kwiaty powstają na pędach zeszłorocznych, są złożone z czterech niebieskich działek i osadzone na długich szypułkach. W ich środku widać liczne, białe prątniczki (przekształcone pręciki) o połowę krótsze od działek.

W górach Skandynawii i Syberii rośnie jego białokwiatowy krewniak - Clematis sibirica (powojnik syberyjski) do niedawna klasyfikowany jako Clematis alpina var. sibirica. Po przekwitnięciu oba wymienione powojniki są pokryte przez puszyste owocostany tworzące przez kilka miesięcy swoistą perukę.

Powojnik alpejski i syberyjski, ze względu na duże walory zdobnicze, dawno zostały udomowione, są rozmnażane i uprawiane w szkółkach oraz stosowane jako rośliny ozdobne w ogrodach. W wyniku selekcji i krzyżowania z podobnymi do nich gatunkami, np. Clematis macropetala, Clematis ochotensis czy Clematis faurieri, uzyskano szereg odmian zaliczanych do Grupy Atragene.

Charakterystyczne dla tej grupy dzwonkowate kwiaty dostępne są w odcieniach:
- niebieskiego i fioletu ('Cecile', 'Frances Rivis', 'Frankie', 'Jiska', 'Lagoon', 'Pamela Jackman', 'Stolwijk Gold'),
- purpury ('Columella', 'Purple Dream'^PBR),
- różowego ('Ballet Skirt', 'Janny', 'Markham's Pink', 'Pink Flamingo', 'Pink Dream'^PBR, 'Pink Swing^'PBR, 'Willy'),
- bieli ('Albina Plena', 'Riga', 'White Swan'),
- żółci ('Lemon Dream'^PBR, 'Lemon Beauty'^PBR).

W 2012 roku wprowadzono na rynek serię pachnących odmian z grupy Atragene charakteryzujących się wyjątkowo dużymi (śr. 10-12 cm) kwiatami o przyjemnym, grejpfrutowym zapachu. Odmiany 'Lemon Dream'^PBR, 'Purple Dream'^PBR, 'Pink Dream'^PBR, 'Pink Swing'^PBR oraz 'Lemon Beauty'^PBR kwitną najobficiej w maju, gdy większość odmian z tej grupy już przekwita. Ich kwitnienie zbiega się z kwitnieniem azalii oraz niektórych odmian różaneczników. 

Wszystkie powojniki z grupy Atragene są bardzo mrozoodporne, odporne na choroby i mało wymagające. Najlepiej rosną na glebach umiarkowanie wilgotnych (świeżych), obojętnych lub lekko zasadowych, na północnych lub innych chłodnych, ale nie bardzo zacienionych stanowiskach. Ze wszystkich powojników najlepiej radzą sobie z niedostatkiem światła, ale można uprawiać je również w pełnym słońcu. Nie znoszą dużego zasolenia podłoża, dlatego na glebach żyznych i przeciętnych nie nawozi się ich, a na glebach ubogich nawozi delikatnie.

Powojnik alpejski, syberyjski i odmiany z grupy Atragene nie wymagają cięcia, gdyż kwitną na pędach zeszłorocznych. Wczesną wiosną wycina się tylko pędy zaschłe lub połamane. Gdy nadmiernie się rozrosną i zaczną przeszkadzać sąsiadującym roślinom, należy je przyciąć. Najlepiej to robić tuż po zakończeniu kwitnienia.

Powojniki te mogą być sadzone przy wszelkiego rodzaju podporach ogrodowych (kratach, bramkach, pergolach, murkach itp.), mogą obrastać ogrodzenia (siatkowe, drewniane i inne) zastępując żywopłot, ale szczególnie interesująco wyglądają posadzone przy podporach naturalnych: krzewach iglastych czy liściastych, czyli w sposób podobny jak rosną w naturze. Powojniki te nie są ekspansywne i wspinając się i przeplatając przez rośliny podpierające nie czynią im szkody, a czują się doskonale, dodając ogrodowi dużo naturalnego wdzięku. Nadają się również do sadzenia w ogrodach skalnych oraz między większymi roślinami. Płożąc się po ziemi spełniają rolę roślin okrywowych.