Cięcie pnączy

Miłośnicy ogrodów często zadają sobie pytanie czy i jak przycinać pnącza. Cięcie może pobudzić rośliny do obfitego kwitnienia i owocowania, źle wykonane - może spowodować szkody. Warto wyjaśnić, które rośliny, kiedy i jak przycinamy.

Cięcie służy:

• Rozkrzewieniu. Skrócenie pędów o 1/3 do 2/3 spowoduje wyrastanie nowych rozgałęzień z pąków pozostawionych u podstawy. Takie cięcie jest szczególnie ważne w ciągu pierwszych 1-3 lat uprawy, gdy tworzymy mocną bazę rośliny.
• Usunięciu nadmiaru pędów. Wycięcie pędów nadmiernie zagęszczających roślinę, ograniczających dostęp światła i przewietrzanie jej wnętrza poprawia jej zdrowotność i wygląd. A wycinaniu pędów przeszkadzających sąsiadującym roślinom lub innym obiektom (oknom, drzwiom, rynnom itp.) przeciwdziała powstaniu bałaganu w ogrodzie. Jest szczególnie istotne w przypadku pnączy silnie rosnących w małych ogrodach.
• Poprawie warunków fitosanitarnych. Usuwanie zamarłych oraz chorych pędów przeciwdziała rozprzestrzenianiu się chorób.
• Wywołaniu kwitnienia i owocowania. Silne cięcie sprzyja obfitemu kwitnieniu niektórych pnączy, np.: glicynii, milinów czy powojników kwitnących latem. Może również przyspieszyć i zwiększyć owocowanie aktinidii.
• Odmłodzeniu. Co 3-6 lat można usunąć część najstarszych pędów, aby zastąpiły je nowe, młode, zdrowsze. Takie cięcie warto stosować przy uprawie powojników, wiciokrzewów, winników czy miesięcznika kanadyjskiego.

rys. 1: Tniemy ostrym sekatorem 0,5-1 cm nad parą zdrowych, nabrzmiałych pąków.

Mając dużo miejsca w ogrodzie, można ograniczyć cięcie większości pnączy do rozkrzewiającego i sanitarnego, pozwalając rosnąć im swobodnie. W większości ogrodów dobrze jest, wyciąć nadmiar pędów, co najmniej raz w roku. Gdy pnącza posadzone przy ścianach domu osiągną poziom dachu, kontrola ich wzrostu jest szczególnie istotna, aby nie uszkodziły rynien czy poszycia dachowego.

Cięcie powinno się wykonywać ostrym narzędziem (np.: sekatorem), lekko ukośnie 0,5 – 1 cm powyżej pąka lub rozgałęzienia (rys. 1). Należy unikać cięcia w środku międzywęźla. Pozostawiony odcinek pędu zamiera, do najbliższego pąka, utrudnia gojenie rany i stanowi siedlisko chorób. Miejsce cięcia na pędach grubych powinno się zasmarować farbą ułatwiającą gojenie. Najlepiej kupić w sklepie gotowy przeznaczony do tego preparat (np.: „Funaben”) ale można przygotować go we własnym zakresie, dodając do farby emulsyjnej preparat grzybobójczy np.: „Topsin M” w dawce 1%.

rys. 2: schemat cięcia Actinidii

Większość pnączy najlepiej jest przycinać od końca lutego do początku kwietnia, ale są liczne odstępstwa od tej reguły. Aktinidie (Actinidia) i winorośla (Vitis) bardzo wcześnie rozpoczynają wegetację dlatego należy przycinać je bardzo wcześnie - w końcu stycznia lub lutym zanim ruszą soki inaczej "płaczą" i się osłabiają. Jeśli nie zdążymy przyciąć ich przed rozpoczęciem wegetacji lepiej wstrzymać się z nim do czerwca.
Warto wiedzieć, że niektóre pnącza wymagają specjalnego postępowania.

Aktinidie (Actinidia) możemy pozostawić swobodnemu wzrostowi, traktując je jako rośliny ozdobne i przycinać pędy nadmiernie zagęszczające lub przeszkadzające. Można również prowadzić rośliny specjalnie i ciąć je, aby uzyskać możliwie najwięcej owoców dobrej jakości. Pierwsze 3-4 lata poświęca się na uformowanie roślin, które są długowieczne i mogą rosnąć nawet przez 50 lat. W lecie usuwa się pędy nadmiernie zagęszczające krzew.

Wybrane, najsilniejsze pędy boczne wyrastające z pędu głównego, rozprowadza się na boki, podwiązując do drutów, a w sierpniu obcina się końce tych pędów (rys. 2), co pobudza boczne rozgałęzienia i zawiązywanie pąków kwiatowych. W końcu zimy można cięcie ponowić, dodatkowo skracając pędy. Cięcie należy skończyć przed końcem lutego. Później przycięte „płaczą”. Na plantacjach produkcyjnych rośliny aktinidii najczęściej prowadzone są po konstrukcjach w kształcie litery “T” (rys. 3). W warunkach amatorskich najłatwiej prowadzić je przy drutach rozciągniętych między słupami, przy ścianach czy płotach (rys. 4).

rys. 3: prowadzenie Actinidii w literę "T"

rys. 4: prowadzenie Actinidii na płask

Glicynie (Wisteria) pozostawiamy swobodnemu wzrostowi przez 2-3 lata, aby się zakorzeniły i wzmocniły. W następnych latach powinny być silnie cięte, aby zmusić je do zawiązania pąków kwiatowych. Pąki zawiązywane są wczesną jesienią, dlatego podstawowe cięcie wykonuje się latem (koniec lipca - początek sierpnia), przycinając większość nowych pędów nad 4 liściem, a pozostawiając nieprzycięte tylko pędy, które są potrzebne do ukierunkowania wzrostu rośliny.

Wczesną wiosną możemy cięcie poprawić, wycinając pędy bardzo cienkie, niepotrzebne lub zamarłe, a na bocznych pędach pozostawić tylko 2-3 pąki. Jeśli mimo takiego cięcia glicynia nie rozpoczęła kwitnienia, a rośnie bardzo bujnie, można ograniczyć jej wzrost podcinając korzenie. W tym celu, w lutym lub marcu, podcinamy korzenie wbijając szpadel pionowo w ziemię w odległości 30 – 60 cm od rośliny dookoła niej.

Powojniki (Clematis)w pierwszym roku powinno się przyciąć nie wyżej niż 30 cm od podłoża. Ma to spowodować wyrastanie nowych pędów z podstawy krzewu. Podobny, a nawet lepszy efekt można uzyskać kładąc pędy płasko na ziemi i obsypując je korą, podobnie jak robiliśmy to po posadzeniu roślin. Sprzyja to wzmocnieniu roślin a przez to ich obfitszemu kwitnieniu i większej odporności na choroby. W latach następnych cięcie powojników zależy od odmiany i pory jej kwitnienia (por. ostatnia kolumna w encyklopedii roślin oraz rys. A i rys. B). Generalnie wyróżniamy trzy sposoby cięcia, dla ułatwienia

cięcie 1 (wcale): Powojników kwitnących tylko na starych pędach wiosną nie tnie się wcale.

oznaczam je cyframi: 1 (wcale), 2 (słabo) i 3 (silnie).

1 (wcale) - Powojników kwitnących tylko na starych pędach wiosną (np.: Clematis montana i powojników z Grupy Atragene) nie tnie się wcale, a jeśli jest to potrzebne ze względu na nadmierne rozrastanie się, tnie się dopiero po kwitnieniu, na wysokości, która nam odpowiada, ale najczęściej nie niżej niż 1 m od ziemi.

2 (słabo) - U większości odmian wielkokwiatowych - zwłaszcza tych, które rozpoczynają kwitnienie wcześnie (pierwsze kwiaty są na zeszłorocznych pędach w V lub początku VI), a potem je powtarzają (na tegorocznych pędach). Przycinamy wszystkie pędy na mniej więcej jednakowej wysokości od 100 do 150 cm (im młodsza lub słabsza roślina tym tniemy niżej). Podobnie postępujemy z roślinami, co do których nie mamy pewności, jak powinny być przycinane.

rys. A: przycinanie powojników na sposób 2 (słabo) koniec II - początek IV

rys. B: przycinanie powojników na sposób 3 (silnie) koniec II - początek IV

cięcie 2 (słabo): Przycinamy wszystkie pędy na mniej więcej jednakowej wysokości od 100 do 150 cm

3 (silnie) - Powojniki rozpoczynające kwitnienie późno (na tegorocznych pędach począwszy od końca VI do VII) np.: odmiany z Grupy Viticella i wielkokwiatowe kwitnące późno, najlepiej przyciąć silnie nad 2-3 parą pąków (20-50 cm) od ziemi. Tak tniemy również silnie rosnące powojniki kwitnące w lecie jeśli chcemy ograniczyć ich rozrastanie z Grupy Tangutica. W przypadku powojników bylinowych (np. z Grupy Heracleifolia, czy Grupy Integrifolia) i odmian z Grupy Texensis wycinamy wszystkie obumarłe pędy tuż przy podstawie, a żywe ucinamy 5-10 cm od ziemi.

cięcie 3 (silnie): Należy przyciąć silnie nad 2-3 parą pąków (20-50 cm) od ziemi.

cięcie 3 (silnie): Należy przyciąć silnie nad 2-3 parą pąków (20-50 cm) od ziemi.

Wiciokrzewy (Lonicera) po posadzeniu powinno się przyciąć do 1/3 ich wysokości, aby wytworzyły silne rozgałęzienia u podstawy.

Wybierzemy z nich 2-4 najsilniejsze pędy, które będą stanowić podstawę krzewu, a pozostałe usuwamy. W następnych latach wiciokrzewy kwitnące na pędach zeszłorocznych, (np.: wiciokrzew przewiercień czy wiciokrzew Tellmanna) tniemy bardzo słabo, usuwając tylko pędy słabe, zamarłe lub zagrażające sąsiadom.

Co 5-6 lat dobrze jest przeprowadzić silne cięcie odmładzające. Wiciokrzewy kwitnące na pędach tegorocznych (np.: wiciokrzew japoński i jego odmiany czy wiciokrzew Heckrotta) można ciąć wczesną wiosną silnie, nie obawiając się, że pozbawi nas to kwitnienia.